Παρασκευή 1 Ιουνίου 2012

Επαγγελματική έκθεση των εργαζομένων στο χώρο του Νοσοκομείου σε γενοτοξικές και καρκινογόνες δράσεις φαρμάκων.


Συνεχίζοντας τις έρευνες για θέματα σχετιζόμενα με την εργασία αλλα και την προστασία της υγείας και ασφάλειας εργασίας των εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία ,τις οποίες δημοσίευσα κατά το παρελθόν 

( σύνδρομο R.S.I. σε χειριστές Η/Υ , μελέτη επικινδυνότητας εργασίας των εργαζομένων στα Νοσοκομεία, επικινδυνότητα Η/Μ ακτινοβολίας κινητών τηλεφώνων, μελέτη για μεταλλαγμένες και βιολογικές τροφές, καταναλωτισμός και ποιότητα διατροφής ) σήμερα θα δημοσιεύσω ένα σημαντικότατο κίνδυνο που διατρέχουν οι εργαζόμενοι αλλα και την εφαρμογή των Νέων Τεχνολογιών στα νοσοκομεία Ε.Σ.Υ.Ένας απο τους κινδύνους που ελλοχεύουν κατα την εγρασία είναι η έκθεση των εργαζομένων σε διάφορους τοξικούς παράγοντες που περικλείουν ειδικές κατηγορίες φαρμακευτικών ουσιών κατά την καθημερινή εργασία Σύμφωνα με μελέτη η οποία εκπονήθηκε από την κ. Αικατερίνη Χατζάκη, Επικ. Καθ. Φαρμακολογίας και τον κ. Θεόδωρο Κ. Κωνσταντινίδη, Επικ. Καθ. Υγιεινής Τμήμα Ιατρικής. Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης η θεραπεία του καρκίνου που βασίζεται στη χρήση χημειοθεραπευτικών παραγόντων με κυτταροτοξικές δράσεις, εξαπλώνεται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο εξ’ αιτίας της αποτελεσματικότητάς της σε καρκινοπαθείς. Η εκτεταμένη χρήση αυτών των ουσιών έχει εγείρει ανησυχίες σχετικά με τους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσουν στους επαγγελματίες υγείας που εμπλέκονται στη χρήση τους. Άλλωστε είναι γνωστό ότι παράλληλα με τα καρκινικά, αυτά τα φάρμακα επιδρούν και στα φυσιολογικά κύτταρα προκαλώντας τους σημαντικές βλάβες. Από αυτή την άποψη, τα χημειοθεραπευτικά μπορούν να θεωρηθούν ως επικίνδυνοι επαγγελματικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες αφού οι γενοτοξικές και καρκινογόνες δράσεις τους είναι καλά μελετημένες. Έτσι έχουν συνταχθεί ειδικές οδηγίες που περιγράφουν διαδικασίες για την ασφαλή χρήση τους σε Νοσοκομεία, φαρμακεία, φαρμακοβιομηχανίες και όλους γενικά τους εργασιακούς χώρους όπου μπορεί να εκτεθούν εργαζόμενοι. Προβλέπεται ότι προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η επαγγελματική έκθεση, είναι απαραίτητος ειδικός σχεδιασμός των τμημάτων και ανάλογος εργαστηριακός εξοπλισμός, καθώς και η λήψη μέτρων ατομικής προστασίας και ασφαλών πρακτικών κατά τη διάρκεια όλων των διαδικασιών που εμπλέκουν αυτά τα φάρμακα στο χώρο του Νοσοκομείου, όπως μεταφορά και φύλαξη, προετοιμασία διαλυμάτων, χορήγηση και αποκομιδή απορριμμάτων. Οι εργαζόμενοι που εκτίθοναι μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα οξείας ή/και χρόνιας τοξικότητας μέσω άμεσης δερματικής έκθεσης, ή μέσω της αναπνευστικής ή γαστρεντερικής οδού. Η συμπτωματολογία μπορεί να εμφανιστεί στο ΚΝΣ, στο αναπνευστικό, γαστρεντερικό ή αναπαραγωγικό σύστημα. Μυοσκελετικά προβλήματα και αλλεργίες εμφανίζονται επίσης συχνά. Έχουν όμως αναφερθεί και γενοτοξικές και μεταλλαξιογόνες δράσεις. Παρότι η πλειοψηφία των εργαζομένων είναι ενήμερη για την επικινδυνότητα αυτών των φαρμάκων κατά την επαγγελματική χρήση τους, η συμμόρφωση με τις οδηγίες ποικίλει σημαντικά και αντικατοπτρίζει την ευρύτερη άποψη και κουλτούρα σε σχέση με θέματα Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, τόσο του προσωπικού όσο και της εργοδοσίας ενός Νοσοκομείου. Η έρευνα αλλά και η εμπειρία έχουν δείξει ότι, μόνον η πρόληψη της επαγγελματικής έκθεσης μπορεί να εγγυηθεί ένα ασφαλές περιβάλλον εργασίας για τους εργαζόμενους και περίθαλψης για τους ασθενείς. Η εκπαίδευση, ο ασφαλής σχεδιασμός, η ιατρική παρακολούθηση και μετρήσεις επιπέδων έκθεσης ως απαραίτητες παράμετροι της ανάλυσης επικινδυνότητας (risk assessment) θα πρέπει να γίνουν βασική προτεραιότητα της διοίκησης ενός Νοσοκομείου για την ανάπτυξη γενικότερης πολιτικής με στόχο την πρόληψη της επαγγελματικής νοσηρότητας και μόλυνσης Σαν φάρμακα νοούνται όλες οι ουσίες που μπορούν να παρέμβουν στη λειτουργία του οργανισμού επιδρώντας σε ένα βιολογικό υπόστρωμα, χωρίς συνήθως να έχουν καμιά θρεπτική αξία. Η χρήση συνθετικών ή φυσικών ουσιών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενειών είναι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της κλινικής θεραπευτικής και οι σύγχρονες εξελίξεις στη Φαρμακολογία συμβάλλουν καθοριστικά στην πρόοδο της Ιατρικής Επιστήμης. Πέρα από τις επιθυμητές τους δράσεις στις οποίες βασίζονται και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες, όλα τα φάρμακα παρουσιάζουν κατά τη χρήση τους και χαρακτηριστικές παρενέργειες που μπορεί να κλιμακωθούν σε τοξικότητα, ανάλογα με τον τρόπο λήψης και τη δοσολογία. Έτσι, τόσο οι ασθενείς όσο και οι εργαζόμενοι που εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα στη χρήση φαρμάκων, ενδέχεται να εκτεθούν σε κινδύνους που σχετίζονται με αυτή.

Ομάδες Εργαζομένων που εμπλέκονται και συνθήκες έκθεσης Στις εργασιακές ομάδες που είναι δυνατόν να εκτεθούν σε επικίνδυνα φάρμακα ανήκουν όλοι αυτοί οι εργαζόμενοι που εμπλέκονται σε κάποιο στάδιο στον κύκλο ζωής του φαρμάκου, από την παρασκευή και συσκευασία του στη φαρμακοβιομηχανία, την αποθήκευση και διανομή του, τη χορήγησή του στον ασθενή και την απομάκρυνση από τον περιβάλλοντα χώρο των υλικών και βιολογικών αποβλήτων που το περιέχουν (για παράδειγμα σύριγγες ή όργανα ζύγισης και διάλυσης του φαρμάκου, γαντιών που ήρθαν σε επαφή, αλλά και ούρων ή κοπράνων των ασθενών που χορηγήθηκε) και των ληγμένων σκευασμάτων. Οι επαγγελματίες υγείας οι οποίοι αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου είναι οι ερευνητές ,το εργαστηριακό προσωπικό, το προσωπικό φαρμακοβιομηχανιών, οι μεταφορείς, οι φαρμακοποιοί , οι εργαζόμενοι φαρμακείων, οι νοσηλεύτριες , οι παρασκευαστές σε κλινικές και εξωτερικά ιατρεία , οι βοηθοί , οι καθαριστές, οι μεταφορείς απορριμμάτων και νοσοκομειακών αποβλήτων.
Εστίες έκθεσης εργαζομένων σε επικίνδυνα φάρμακα εντοπίζονται κατά τη διάρκεια παρασκευής του φαρμάκου, διαλύοντας σκόνες σε διαλύτες ή αραιώνοντας συμπυκνωμένα υγρά, αδειάζοντας τον αέρα από σύριγγες που περιέχουν φάρμακο, κατά τη χορήγηση στον ασθενή, φτιάχνοντας τη δοσολογία χαπιών με καταμέτρηση, με το χέρι ή αυτόματα, σπάζοντας χάπια, αγγίζοντας επιφάνειες από δοχεία ή σύριγγες που περιέχουν τα φάρμακα ή λερωμένους πάγκους, δημιουργώντας αεροζόλια, ενισχύοντας τη δόση σε ενδοφλέβια συσκευή μέσα στους θαλάμους ασθενών, κατά τη χρήση σωματικών υγρών ασθενών σε αγωγή ή μολυσμένων με αυτά ρούχων ή άλλων υλικών, πετώντας υλικά που χρησιμοποιήθηκαν κατά την παρασκευή ή χορήγηση των φαρμάκων, σε ειδικές τεχνικές χορήγησης (π.χ. στο χειρουργείο),φυλάσσοντας μη χρησιμοποιημένο φάρμακο, καθαρίζοντας περιοχές που υπάρχει το φάρμακο, κατά τη μεταφορά και διανομή των φαρμάκων, πετώντας προστατευτικά υλικά, όπως γάντια κλπ.
Δυνητικές οδοί εισαγωγής στον ανθρώπινο οργανισμό αποτελούν κυρίως η εισπνοή σκόνης ή αιωρούμενων σωματιδίων , η δερματική απορρόφηση κατά την επαφή με μολυσμένες επιφάνειες, ενώ είναι δυνατή η μη ηθελημένη κατάποση κατά λήψη τροφής ή υγρών ή με το κάπνισμα σε χώρους αποθήκευσης, παρασκευής και χρήσης των επικίνδυνων φαρμάκων .Η ένεση κατά τη χρήση βελονών ή άλλων αιχμηρών αντικειμένων. Ανιχνεύσιμα επίπεδα για παράδειγμα επικίνδυνων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων έχουν βρεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα, όταν δεν χρησιμοποιούνται βιολογικές καμπίνες ασφαλείας ή εντός αυτών (Kleinberg and Quinn, 1981, McDevitt et al., 1993), σε πάγκους εργασίας (McDevitt et al., 1993) και στον εισπνεόμενο αέρα εργαζομένων, που χορηγούν εισπνεόμενα κατά των ιών φάρμακα (McDiarmid et al., 1992). Σε έρευνα που έγινε σε ογκολογικά κέντρα και κλινικές των ΗΠΑ βρέθηκε ότι το 40% των νοσοκομειακών φαρμακοποιών έχει δερματική επαφή με κάποιο κυτταροτοξικό φάρμακο τουλάχιστον μία φορά μηνιαίως, ενώ μόνο στο 28% εφαρμόζονται ιατρικά προγράμματα περιοδικής παρακολούθησης (Christensen et al., 1990). Οι νοσοκόμες φαίνεται ότι είναι ακόμη λιγότερο προστατευμένες (Valanis et al., 1992). Επιδράσεις της επαγγελματικής έκθεσης σε επικίνδυνα φάρμακα Ήδη από τη δεκαετία του ’70, φάνηκε ότι τα αντικαρκινικά φάρμακα μπορεί να είναι καρκινογόνα, συνδέοντας τη χρήση ακλυλιωτικών παραγόντων με τη δευτερογενή ανάπτυξη λευχαιμιών, ενώ έχουν αναφερθεί λεμφώματα και καρκίνος ουροδόχου κύστης σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία (συνήθως για κάποιο νεόπλασμα συμπαγούς οργάνου). Επίσης έχουν αναφερθεί χρωμοσωματικές ανωμαλίες (Yao et al., 2004), τερατογένεση (Barber, 1981), διαταραχή της αναπαραγωγικής λειτουργίας (Chapman et al., 1984) και βλάβες οργάνων ή των μαλακών ιστών στο σημείο έγχυσης (Duvall and Baumann, 1980).Πολλές μελέτες δείχνουν ότι τα αντικαρκινικά φάρμακα είναι δυνητικά γενοτοξικά σε φαρμακοποιούς και νοσηλευτικό προσωπικό που εκτίθενται στον εργασιακό τους χώρο. Έτσι, αυξημένες χρωμοσωμικές ανωμαλίες (μεταθέσεις, οι δομικές χρωμοσωμικές μεταβολές, μεταλλάξεις κλπ.) έχουν βρεθεί σε εργαζόμενους που χειρίζονται χημειοθεραπευτικά φάρμακα (Chrysostomou et al., 1984, Stucker and Sill, 1984, Pohlova et al., 1986, McDiarmid et al., 1992). Επίσης, έχουν γίνει προσπάθειες συσχέτισης του επιπέδου έκθεσης στα χημειοθεραπευτικά φάρμακα και του σχετικού κινδύνου εμφάνισης καρκίνου (Skov et al., 1992, Sessink et al., 1995).Η συσχέτιση μεταξύ της επαγγελματικής έκθεσης στα κυτταροτοξικά φάρμακα και των επιδράσεων στο αναπαραγωγικό σύστημα είναι καλά τεκμηριωμένη. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί αύξηση των συγγενών ανωμαλιών (Hemminki et al., 1986) και των αποβολών (Selevan et al., 1985) μεταξύ νοσηλευτριών που εργάζονται σε ογκολογικά τμήματα σε σχέση με άλλα τμήματα. Άλλες επιδράσεις αφορούν συμπτώματα όπως ζάλη, ναυτία, κεφαλαλγία, αλλεργικές αντιδράσεις, δερματίτιδες, κερατίτιδες, βρογχόσπασμο και ηπατοκυτταρική βλάβη. Επικίνδυνα Φάρμακα Ένας μεγάλος αριθμός φαρμακευτικών ουσιών, όπως χημειοθεραπευτικά, αντιϊικά, ορμόνες, μερικές βιοτεχνολογικές ουσίες και άλλα, μπορεί να αποτελεί επαγγελματικό κίνδυνο για τους εργαζόμενους μετά από οξεία ή χρόνια έκθεση. Οι παλαιότερες αναφορές εστιάζονταν στα αντικαρκινικά φάρμακα. Ωστόσο είναι σαφές ότι υπάρχουν αρκετά ακόμη με τοξικές ιδιότητες. Γι΄ αυτό το λόγο ορίστηκε η κατηγορία των επικίνδυνων φαρμάκων (hazardous drugs) (IARC, International Agency for Research on Cancer, 1990). Τα περισσότερα από τα φάρμακα αυτά είτε συνδέονται άμεσα με το γενετικό υλικό είτε επηρεάζουν την πρωτεϊνοσύνθεση Οι περισσότερες αναφορές αφορούν σε κυτταροτοξικά φάρμακα, με τους αλκυλιωτικούς παράγοντες να επικρατούν, ενώ φαίνεται ότι και άλλες κατηγορίες (π.χ. φάρμακα κατά των ιών ) μπορεί να έχουν παρόμοια δράση.Για να καταταχθεί μία ουσία στα επικίνδυνα φάρμακα πρέπει να υπάρχουν δεδομένα σε πειραματόζωα ή ανθρώπους ότι πληρεί ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω κριτήρια όπως η καρκινογονικότητα, η τερατογένεση ή άλλη αναπτυξιακή τοξικότητα, ηαναπαραγωγική τοξικότητα (υπογονιμότητα),η σοβαρή βλάβη οργάνων ή άλλες τοξικές επιδράσεις σε μικρές δόσεις,η τοξικότητα στο γονιδίωμα (μεταλλαξογόνο δράση),η δομή, οι τοξικολογικές ιδιότητες και ανεπιθύμητες δράσεις νέων φαρμάκων παρόμοιο με φαρμάκων που χαρακτηρίζονται επικίνδυνα βάση των ανωτέρω κριτηρίων. Όλα τα φάρμακα αναπροσαρμόζονται τακτικά, καθώς προστίθενται συνεχώς νεότερα φάρμακα Μια λίστα που ενημερώνεται ετησίως βρίσκεται στο διαδικτυακό τόπο http://www.cdc.gov/niosh

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου